Het verhaal van Torck op gevelstenen

In zijn werkruimte aan de Nude legt beeldhouwer Toon Rijkers de laatste hand aan de gevelsteen De Bouwheer. Deze steen gaat geplaatst worden in de derde fase van nieuwbouwproject Torckdael tussen Rustenburg en het Spijk.

Door Kees Stap

WAGENINGEN - Her en der in de nieuwe wijk zijn de afgelopen jaren al meer kleurrijke gevelstenen geplaatst. De stenen zijn ontworpen en gemaakt door Toon. De wijk is vernoemd naar Lubbert Adolph Torck, wellicht de belangrijkste Wageninger aller tijden. Hij leefde van 1687-1758, behoorde tot de machtigste en rijkste mensen van het land, en had een groot aantal voorname ambten. Torck wordt op de gevelstenen verbeeld als baron, jonker, kasteelheer, burgemeester, richter, dijkgraaf, lid van de Amsterdamse admiraliteit, lid van de Raad van State, schepen en bouwheer.

Toon Rijkers
aan het werk

Het maken van deze gevelstenen is een specialiteit van Toon, die zichzelf figuratief beeldhouwer noemt. Naast de stenen maakt hij sculpturen en portretten van mensen en dieren. Van oorsprong is Toon bioloog. Hij is zelfs gepromoveerd, maar in zijn wetenschappelijke carrière miste hij het creatieve aspect. “Ik was al hobbymatig bezig met beeldhouwen. Onder andere via ‘t Venster, waar ik lessen heb gevolgd bij Marko Markov. Later zijn wij gaan samenwerken. In het begin heb ik ook regelmatig gewerkt als steenhouwer bij restauraties. In 2007 ben ik een opleiding gaan volgen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, daar heb ik de techniek van het beeldhouwen verder in de vingers gekregen. De gevelstenen kregen later mijn belangstelling. Het is een mooie manier om door middel van een beeld een verhaal te vertellen. Daarnaast maak ik vrij werk, beelden in opdracht en geef ik na de zomer een cursus portretboetseren in klei.”

Gevelstenen zijn een typisch Nederlands verschijnsel. “De oorsprong ligt in de 15e en 16e eeuw. Toen had Nederland nog geen huisnummers, maar werden de huizen aangeduid met de bewoners, bijzondere kenmerken of de omgeving. Een gevelsteen was een herkenningspunt om het ene huis te onderscheiden van het andere. Een ander aspect was dat winkeliers ook al een soort reclamebelasting moesten betalen als ze een bord aan de gevel hingen. Door een gevelsteen in de muur te metselen, ontliepen ze die belasting. De hedendaagse gevelsteen heeft de functie van storytelling.”

Toon is vereerd met de opdracht van de Woningstichting om gevelstenen voor Torckdael te maken. “Extra leuk om dat in mijn eigen stad te doen. Het is een bijzondere wijk met een verhaal. Ik heb me verdiept in het leven van Torck, vooral door het boekje van Eppink en Van den Burg. Het verhaal van de gevelstenen is nu ook de vinden op www.beeldenvanwageningen.nl, het Gilde neemt de stenen mee in hun rondleidingen. En de Woningstichting is bezig met een boekje waarin alle stenen met hun verhaal worden beschreven. Dat verschijnt als fase 3 van Torckdael klaar is.”