Een pleister op een verwoest landgoed

Geen ontvangst en ontmoetingen met veteranen op 5 mei in het Belmonte Arboretum. Aan de totstandkoming van het arboretum is ook een oorlogsverhaal verbonden. Zonder het geweld van 1944-1945 zou het arboretum er niet geweest zijn. Er waren andere plannen met deze plek.

Door Jan Boer

WAGENINGEN - Annelies Hoogmoed, deskundig en vrijwilligster bij het arboretum, verdiepte zich in de geschiedenis en haalde dat verhaal op ter gelegenheid van de 5 mei-viering. Ze vertelt: “De Wageningers waren op Bevrijdingsdag 5 mei 1945 niet in Wageningen. Zij waren sinds 1 oktober 1944 geëvacueerd. Op 17 mei 1945 mochten zij terugkeren naar hun meestal vernielde en geplunderde huizen. Eén van de inwoners, die terugkeerde, was de 90-jarige barones Justine de Constant Rebecque (1855-1951), eigenaresse van het landgoed en landhuis Belmonte. De barones moest haar huis al eind 1943 verlaten toen de Duitsers haar landhuis in beslag namen. Zij vond onderdak bij baron en barones Van Wassenaer in Nederhemert. Barones Justine had een zus, Cécile (1857-1941). Zij woonden hun hele leven samen op Belmonte. Justine bleef altijd single, Cécile trouwde in 1900 met een Duitse graaf. Dat huwelijk was een lat-relatie. Zij bleef op Belmonte wonen, de graaf in Duitsland. Hij overleed in 1915. In 1936 regelden zij wat er na hun dood met het landhuis en landgoed met de prachtige oude parktuin moest gebeuren. Zij hadden geen directe erfgenaam. Waarschijnlijk hadden zij geld nodig. Zij benaderden het Geldersch Landschap en boden het landgoed en landhuis te koop aan. Het Geldersch Landschap kocht het landgoed en zou het in de toekomst als natuurmonument beheren. De gemeente Wageningen sprong het Geldersch Landschap financieel bij. Als wisselgeld wilde de gemeente, dat het landgoed ten oosten van de Holleweg (het huidige arboretum) een vrij toegankelijk wandelpark moest worden. Een mooi geschenk voor de Wageningers en de gemeente kwam er de VVV van Wageningen mee tegemoet. De bossen rond Wageningen waren particulier bezit. De toegang was verboden of alleen toegankelijk na aanschaf van een wandelkaart. De VVV pleitte voor toegankelijke bossen, om Wageningen aantrekkelijker te maken voor toeristen. De VVV verzocht de gemeente begin jaren dertig om Belmonte open te stellen voor bezoekers, want het werd toch nauwelijks meer bewoond. De dames de Constant Rebecque verbleven langdurig in hun villa aan de Côte d’Azur. Zo leek in 1936 de toekomst van Belmonte goed geregeld. De Wageningers en de toeristen kregen een prachtig wandelpark in het vooruitzicht. Niemand kon voorzien dat tien jaar later, door oorlogsgeweld, hier niets meer van over was.

Wanneer barones Justine in 1945 terugkeerde, trof zij een complete ravage aan. Haar huis werd begin oktober 1944 in brand geschoten door de geallieerden. Het landgoed was verwoest; de Duitsers hadden er hun wagenpark gestationeerd. Dwangarbeiders moesten de voertuigen half ingraven om ze te camoufleren. Ook moesten ze loopgraven en ondergrondse schuilkamers aanleggen. Landgoed Belmonte heeft van oktober 1944 tot eind april 1945 in de vuurlinie gelegen. De barones huurde kamers in villa Diedenhof op de hoek van de Rijksstraatweg (nu Generaal Foulkesweg) en Diedenweg, kamers met uitzicht op haar verwoeste landgoed en op het familiegraf. De oorlogsschade in de stad was enorm, er was bijna geen huis meer heel en niet geplunderd. Teruggekeerde Wageningers zochten op Belmonte materialen om hun huizen mee te herstellen en ze zochten er brandhout . Barones Justine de Constant Rebecque zou uiteindelijk naar een verzorgingshuis in Velp gaan. Daar overleed ze in 1951. Het Geldersch Landschap werd eigenaar van het totaal verwoeste landgoed Belmonte. Het kwam goed uit dat de Landbouwhogeschool het landgoed over wilde nemen om er een arboretum - een bomentuin- aan te leggen. Het Geldersch Landschap droeg het landgoed over met de voorwaarde van de gemeente Wageningen: het arboretum moest een gratis toegankelijk wandelgebied worden. In 1954 was de opening. Wageningen UR, Geldersch Landschap en de Arboretum Stichting Wageningen richtten in 2012 de Stichting Belmonte Arboretum op om de zorg voor het arboretum over te nemen. De Stichting doet dit met financiële steun van donateurs en met de inzet van vrijwilligers. Zo kreeg de stad een wetenschappelijk wandelpark met meer dan 10.000 verschillende bomen en struiken. Lees meer op www:belmontearboretum.nl”.