Boekhandelaar Niek Smaal met pensioen

Tot één van de bekende gezichten van Wageningen behoort boekhandelaar Niek Smaal. Jarenlang was hij het gezicht van Boekhandel Kniphorst. Ter gelegenheid van zijn pensioen dat per 1 september ingaat, interviewde ik hem in de drukkerij onder zijn huis.

Door Ivanka de Ruijter

WAGENINGEN - Niek werkte 45 jaar in het boekenvak. Bij aanvang in een boekengroothandel, waar hij in nachtdiensten enorm veel titelkennis opdeed, en daarna ruim elf jaar bij Boekhandel De Vries in Haarlem. Met een omweg via De Kler in Leiden belandde hij op 1 mei 1989 op de plek waar hij niet meer vandaan zou vertrekken: Boekhandel Kniphorst in Wageningen. Jarenlang pakte hij daar met plezier en energie alles op dat daar moest gebeuren.

Dat betekende onder andere dat hij de verandering van een wetenschappelijke boekhandel naar een literaire A-boekhandel – ingezet door voormalig eigenaresse Marian Heij – vormgaf. “Marian had visie. Dat de winkel een andere weg in diende te slaan door alle ontwikkelingen rondom de Universiteit, de markt voor het studieboek en het Internet zag ze op tijd aankomen.” Langzaam liet Kniphorst zijn wetenschappelijke karakter los en stond Niek niet meer drie tot vier buitenlandse vertegenwoordigers per week te woord. In 1992 volgde een enorme verbouwing waar hij tot in detail bij was betrokken. De dood van Marian Heij in 2012 leverde een intensieve en nare tijd op.

Op de vraag of hij het niet gek vindt nu de winkel te moeten ‘loslaten’ antwoordt hij vrij nuchter: “de parameters voor het voortbestaan van Kniphorst staan goed. Ik heb me al die jaren ingezet voor de continuïteit van een mooie winkel en denk dat er toekomst bestaat voor deze boekhandel.” Drie jaar geleden fuseerde Kniphorst met de winkels van De Kler, anderhalf jaar geleden kwam Boekhandel Novita in Bennekom daar bij. “Die samenwerkingen leveren gedeelde voorraad en daarmee veel voordeel op. Het boekenvak vereist alertheid en flexibiliteit om het voortbestaan van de winkels te waarborgen. Ik ben er trots op dat dat ons jarenlang gelukt is, in tegenstelling tot veel andere mooie boekenzaken.”

Zijn beste herinneringen liggen bij de komst van auteurs. Samen met voormalig bibliotheekdirecteur Sjaak Driessen en Marian zorgde Niek ervoor dat vele auteurs naar Wageningen kwamen. Soms heel letterlijk: hij reed op en neer naar Amsterdam om bijvoorbeeld Remco Campert en Karel van het Reve te halen en weer terug te brengen. “De komst van Kees van Kooten was geweldig. Zijn optreden heette ‘Kees van Kooten leest voor’ en hij heeft de hele avond alles uit zijn hoofd gedaan. ’s Middags had hij observaties van Wageningers geschreven die hij ’s avonds deelde. Prachtig. Signeren zou hij achteraf doen, en hij bleef tot half 3 ’s nachts zitten.” Ook uit andere jaren kan hij zich levendig de verhalen van de auteurs herinneren. Dat heeft effect: wie het verhaal van een auteur kent, kan diens boeken veel beter verkopen.

De kern van het boekenvak ligt wat Niek betreft dan ook in het kunnen ‘plaatsen’ van een boek. “Op basis van ervaring, kennis van uitgeverijen, en met een brede interesse in genres én je publiek kun je bij veel boeken iets vertellen.” Wanneer ik hem vraag om een advies nu hij ‘oud en wijs’ kan worden genoemd, glimlacht hij: “Veel lezen. Wat je nodig hebt zijn goede boeken.”

En zoiets gaat niet alleen om de inhoud. Door de jaren heen maakte Niek in kleine oplages op ambachtelijke wijze kleine boeken of omslagen voor Wageningse producties. Hij is voornemens ook in de toekomst gebruik te maken van al het materiaal dat in zijn drukkerij aanwezig is en die werkplek te optimaliseren met een kleine verbouwing. “En lekker blijven lezen, natuurlijk.”

Helaas ontnemen de huidige omstandigheden omtrent het Coronavirus ons de ruimte om een persoonlijk afscheid voor Niek Smaal te realiseren. Daarom bestaat de mogelijkheid om per mail een tekst of foto te sturen naar i.deruijter@kniphorst.nl. Dit materiaal hopen we later te bundelen en aan Niek aan te bieden.